AALTEN – De Ridders van Gelre zoeken in de Gelderse musea naar unieke voorwerpen die het verhaal vertellen van het bijzondere verleden van Gelderland. Vandaag vertelt Ridder Bas over de joodse baby die de oorlog overleefde dankzij ‘de dokter van het verzet’ Joop der Weduwen.
Dokter van het verzet redde deze joodse baby. – Foto: US Holocaust Memorial Museum Washington DC
In het Nationaal Onderduikmuseum staat de dokterstas van de Aaltense huisarts Johannes (Joop) der Weduwen tentoongesteld. Hij wordt ook wel ‘de dokter van het verzet’ genoemd.
Hij behandelde tijdens de Tweede Wereldoorlog gewonde geallieerde piloten die in de Achterhoek neerstortten met hun vliegtuig, had zelf twee onderduikers in huis en hij hielp joodse onderduikers op boerderijen in de omgeving.
Geboren in de onderduik
Zoals het echtpaar rabbi Yitzack Jedwab en zijn vrouw Lena, die ondergedoken waren op een boerderij in Lintelo. Lena was zwanger en in september 1943 werd hun zoontje geboren Maar omdat een huilende baby de ondergedoken ouders kon verraden, moest het jongetje ergens anders heen.
Dokter der Weduwen zorgde dat het kind ‘te vondeling’ werd gelegd bij de familie Wikkerink in Aalten. Ome Jan Wikkerink was de leider van de Aaltense Verzetsbeweging en districtshoofd van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. Zijn vrouw Dela ving het ventje op en verzorgde hem.
Baby op de stoep
Zo gezegd, zo gedaan. Drie dagen na de geboorte, in de nacht van 20 op 21 september 1943 zaten Jan en Dela Wikkerink te wachten in een donkere kamer. Rond 1.00 uur werd er aangebeld, de assistent van dokter Der Weduwen liet op de stoep voor het huis een doos achter. Daarin lag het joodse baby’tje veilig en wel.
De volgende dag werd het jongetje aangegeven bij de burgerlijke stand als Willem Herfstink. Willem was een verwijzing naar koningin Wilhelmina en Herfstink naar 21 september, de eerste herfstdag van 1943. De dienstdoende gemeente-arts, dokter Knol, moest de vondeling onderzoeken. Hij zag dat de baby niet besneden was en verklaarde hem ‘100 procent Arisch.’ De kleine Willem was veilig.
De buitenwereld wist niet beter dan dat het om een echte vondeling ging, hoewel er in het dorp ook wel gefluisterd werd dat misschien één van de dochters Wikkerink ongehuwd zwanger was geraakt en dat ze zo de schande probeerden te verbergen. Alleen de drie oudste kinderen wisten hoe het werkelijk zat, de jongsten hadden geen idee en konden dus ook niet hun mond voorbij praten.
Aan de wandel met Wimke
De kleine ‘Wimke’ werd liefdevol verzorgd door moeder Wikkerink en haar oudste dochter Lien. En regelmatig wandelden ze met de baby in de kinderwagen naar het onderduikadres van Yitzack en Lena, zodat ze hun zoontje toch af en toe konden vasthouden. Daar werd in Aalten wel over gekletst. Men vroeg zich af “Wat vrouw Wikker toch altied bi-j Wevers mot?” Maar ernstige verdenkingen bleven gelukkig uit. Zowel Willem als zijn ouders overleefden de onderduik en na de oorlog werden ze herenigd. Willem werd opnieuw geregistreerd bij de burgerlijke stand als Aron Jan Willem Jedwab.
De dokter overleeft de oorlog niet
Met dokter Der Weduwen liep het helaas minder goed af. Op 23 januari 1945 reisde hij naar Den Haag om te pleiten voor betere omstandigheden voor de dwangarbeiders in het Duitse werkkamp Rees. Op de terugweg werd zijn auto bij Hoog Soeren onder vuur genomen door een geallieerd jachtvliegtuig. Tenminste, dat was de verklaring van de Duitse autoriteiten.
Anderen vermoedden dat de SS’ers die de dokter vergezelden, hem vermoordden omdat hij te lastig was voor de bezetter. Het lichaam van Joop der Weduwen werd de volgende dag zwaar verminkt gevonden. Hij werd 43 jaar. In 2023 is voor zijn huis in Aalten een Stolperstein gelegd, ter nagedachtenis aan de dappere dokter van het verzet.
Kijk hier naar de reportage:
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. Hier volg je het laatste nieuws over de Gelderse historie! Kijk op riddersvangelre.nl
Tip: iedere zaterdag organiseert Ridder René een exclusieve gratis rondleiding op een bijzondere locatie. Op bovenstaande pagina vind je een agenda met waar en wanneer je kunt langskomen.
Geschreven door Marije Polling Hilde
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@1achterhoek.nl.